شرح فضیلتها و رذیلتهای اخلاقی
رذیلت سی و ششم: رویگردانی از دعا
رویگردانی از دعا رذیلهای است که اگر در کسی ملکه شود، از دعا و تضرّع به درگاه حضرت حق و بهطور کلی از یاد خدا و ارتباط با او رویگردان میشود. قرآنکریم با هشدار و تهدید، زندگی اینگونه افراد را همراه با تنگی و عسرت خوانده، میفرماید در قیامت نیز به سبب فراموشی خدا و آیات او، کور وارد صف محشر میشوند و به آنها اعتنا نخواهد شد:
>وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى، قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَني أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصيراً، قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى<[1]
افراد مبتلا به این رذیله، نسبت به عبادت پروردگار متعال استكبار میورزند که بهتعبیر قرآن، عاقبتی جز جهنّم نخواهند داشت:
>ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ<[2]
این رذیلت اخلاقی مراتبی دارد؛ در نخستین مرتبه، انسان در دعا و نیایش سستی میورزد و در پی آن، از یاد خدا و ارتباط با او لذّت نمیبرد. مرتبۀ دوّم، آن است كه بنده از اجابت دعا مأیوس شده، خداوند را اجابت كننده نمیداند. و در مرتبۀ سوّم، که شدیدترین و خطرناکترینِ مراتب است، بنده در پشت كردن به دعا و مناجات، مانند شیطان، عناد و لجاجت میورزد.
مفاسد و تبعات ناگوار ابتلا به رذیلت مزبور نیز بیشمار است. برخی از آن پیامدها عبارتند از: دچار شدن به سنگدلی، سایه افكندن حجابهای ظلمانی بر فطرت، پیدایش عقدۀ خود كمبینی، بریدن از خداوند و پیوستن به غیر خدا، تسلّط یافتن شیطان بر انسان و از دست دادن ذوق و نشاط در زندگی.
راهکار مبارزه با این رذیله، عمل بر خلاف آن است. از اینرو به همه توصیه میشود با خداوند متعال ارتباط عاطفی برقرار سازند؛ به دعا، مناجات و بهویژه به توبه و انابه و تضرّع به درگاه حق تعالی اهمیت بدهند و از انس با قرآن و کتب ادعیه غافل نشوند. استمداد از مداومت بر ذکر، نماز شب و نیز توسّل به اهلبیت( نیز در این زمینه تأثیر شگفتی دارد.
. طه، 124تا126: «و هر كس از یاد من دل بگرداند، در حقیقت، زندگی تنگ [و سختی] خواهد داشت، و روز رستاخیز او را نابینا محشور میكنیم. میگوید: «پروردگارا، چرا مرا نابینا محشور كردی با آنكه بینا بودم؟ میفرماید: همان طور كه نشانههای ما بر تو آمد و آن را به فراموشی سپردی، امروز همان گونه فراموش میشوی.»
. غافر، 60: «مرا بخوانید تا شما را اجابت كنم. در حقیقت، كسانی كه از پرستش من كبر میورزند به زودی خوار در دوزخ درمیآیند.»