عنوان: اذان و اقامه مختص نمازهای یومیه است
شرح:

أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي يَفْقَهُوا قَوْلِي.

 

می­فرمایند: و هما مختصان بالفرائض الیومیه...

اذان و اقامه مختص به نمازهای واجب شبانه روزی است. یعنی نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشا. و دربارۀ مستحبات، اذان و اقامه نیست.

و أما فی سایر الصلوات الواجبة فیقال: الصلاة ثلاث مرّاة.

مثلاً می­خواهد نماز عید یا نماز آیات بخواند، چه برای خودش و چه با جماعت باشد، مستحب است خودش یا دیگران سه مرتبه بگویند الصلاة. الان هم رسم همین شده که مثلاً وقتی می­خواهد نماز عید بخواند، اذان و اقامه نمی­گوید و مستحب است سه مرتبه بگوید الصلاة. این به جای قد قامت الصلاة است و شاید هم معنای قد قامت الصلاة با الصلاة تفاوتی نداشته باشد.

می­فرمایند و اما این اذان و اقامه در نمازها نیست به جز در نمازهای یومیه. اما بعضی جاها این اذان و اقامه مستحب است.

نعم، یستحب الأذان في اذن الیمنی من المولود و الإقامة في اذنه اليسرى يوم تولّده أو قبل أن تسقط سرته...

این عبارت قدری نارساست و حق مطلب اینست که بگویند «نعم یستحب الأذان فی اذن الیمنی من المولود و الاقامة فی اذنه الیسری یوم تولده إلی قبل أن تسط سرته»، این اذان و اقامه از روزی مستحب است که بچه متولد شده تا روزی که ناف او بیفتد. الان هم مشهور شده تا هفت روز طول می­کشد و رسم شده در میان شیعه که این کار را می­کنند و از همین جا می­فهمیم که اذان و اقامه را می­شنود و در روح او اثر می­گذارد.

و کذا الأذان فی الفلوات عند الوحشة من الغول و سحرة الجن...

اگر در بیابان از غول یا وسوسۀ جن ترسید، خوب است که اذان و اقامه بگوید. یعنی برای رفع وحشتش اذان و اقامه تأثیر دارد.

این قضیۀ غول، ولو اینکه هم در کلمات عرب آمده، مثل اینکه الان مرحوم سیّد در اینجا استفاده کرده، و هم در روایت آمده و هم در میان فارسی­ها آمده است، ظاهراً غول وجود خارجی ندارد و تخیل و توهم است و آدمهای ترسو در جاهایی که وحشتی در کار باشد، تخیلشان کار می­کند و آن تخیل خیلی قویست. مثلاً به تجربه هم اثبات شده که آدم ترسویی شب به قبرستان رود، ناگهان می­بیند که مرده از قبر بیرون آمد. فرار می­کند و می­شنود که مرده به او می­گوید بایست. این هم از ترس می­ایستد و حس می­کند که مرده او را گرفت. آنگاه غش می­کند. این در حالیست که نه مرده­ای از قبر بیرون آمده و نه مرده­ای او را صدا زده و نه مرده­ای او را گرفته است، اما تخیل و توهم او تجسمی به او داده است که هم صدای مرده را شنیده و هم می­بیند که مرده از قبر بیرون آمده است و ترس روی چشمش اثر گذاشته است و هم حس می­کند که مرده او را گرفته است. به این غول می­گویند و عربها می­گویند و ما هم می­گوییم که در ترس و وحشت، تخیلها و توهمها کار می­کند و تخیلها و توهمها این را در مخاطرۀ عجیبی قرار می­دهد. در این حال بهترین کارها، ذکر است، برای رفع غول، یعنی برای رفع وحشت. بنابراین مثلاً قرآن بخوانید که خیلی تأثیر دارد.

مرحوم محدث قمی در مفاتیح و مخصوصاً در حاشیه، از اینگونه دعاها زیاد نقل می­کند و ظاهر عبارت با واقعیت سازگار نیست. همین جا مرحوم سیّد «رضوان­الله­تعالی­علیه» باید تذکری در این باره داده باشد و اینکه غول وجود خارجی ندارد، اما توهم و تخیل ایجاد می­کند. هم روی چشم و هم روی دل و هم روی گوش تأثیر می­گذارد.

بعد در باب تعقیبات می­خوانیم که اگر کسانی هستند که خوابهای وحشت­زا می­بینند، قبل از خواب تسبیحات حضرت زهرا «سلام­الله­علیها» خیلی تأثیر دارد. تسبیحات را بخواند و این تسبیحات دل و روح او را نگاه می­دارد از اینکه خوابهای وحشتناک ببیند.

این جملۀ پیغمبر اکرم خیلی جملۀ شیرینی است و از همۀ شما تقاضا دارم به اینکه پیغمبر اکرم به حضرت زهرا گفته است، عمل کنید.

پیغمبر اکرم آمدند به خانۀ حضرت زهرا و دیدند که موقع خواب حضرت زهراست. پیغمبر فرمودند زهرا جان! در وقتی که می­خواهی بخوابی یک ختم قرآن بخوان و بخواب؛ یک حج و عمره هم به جا بیاور و بخواب؛ همۀ مؤمنین و مؤمنات را از دست خودت راضی کن و بخواب؛ و شروع کردند و دو رکعت نماز بخوانند. چند روز قبل خواندیم کسی که وارد مسجد شود مستحب است که دو رکعت نماز بخواند و من یقین دارم که این نماز، نماز تحیت خانۀ زهرا بوده است. نماز تحیّت را خواند و بعد به حضرت زهرا فرمود زهرا جان! هرکسی که سه مرتبه سورۀ توحید را بخواند، ثواب یک ختم قرآن دارد. هرکسی تسبیحات اربع «سبحان الله والحمدلله و لا اله الاّ الله والله اکبر» را بگوید، ثواب یک حج و عمره دارد و هرکه بگوید «اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات و المسلمین و المسلمات» بگوید، همۀ مؤمنین را از دست خودش راضی کرده است. این کار آسان و پربرکتی است. همین ذکر موجب می­شود که خوابهای وحشتناک نبیند و اگر بیخوابی دارد، خوابش خوب شود و اگر ناآرامی در خواب دارد، آرامش در خواب پیدا کند. بنابراین برای کسی که خوابهای وحشتناک و ناآرامی در خواب و تخیلها و توهمهای وحشتناک دارد، بهترین راه ذکر است. این دستورات پیغمبر و حضرت زهرا، برای رفع آن وحشتها خوب است. لذا من از همۀ شما تقاضا دارم که مواظب این حرفها باشید و به مردم بفهمانید که ما غول نداریم، اما وحشت داریم. آدمهای ترسو که باید ترسشان را با ذکر و ورد و تلقین رفع کنند، وجود دارد.

مطلب دیگر که باز در اینجا لفظش آمده است، «سحرة الجن» است.

و کذا الأذان فی الفلوات عند الوحشة من الغول و سحرة الجن

ما جنّ داریم. حقیقت جنّ را هم نمی­دانیم، اما مسلّم است که قرآن چندین جا اسم جنّ را آورده است. (وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ). معلوم می­شود در میان آنها شیعه و سنّی هست و در میان آنها آدمهای عابد و مقید به عبادت هست. اما اجنّه نمی­توانند به ما اذیت کنند یا کمک کنند. اینها عالمی برای خودشان دارند و نه ربطی به عالم ما دارد و نه آنها ربطی به ما دارند و نه ما به آنها ربطی داریم. لذا قضیۀ جنّ هست، اما «سحرة الجنّ» و اینکه أجنّه بتواند اذیت کند، خلاف عدالت خداست. این نمی­شود که شیء نامرئی بتواند روی بدن ما تأثیر بگذارد، بلکه نه این کار را می­کنند و نه قدرتی دارند و عالمی برای خودشان دارند که ما نمی­دانیم آن عالم چیست و اما می­دانیم که: (وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ). لذا «سحرة الجن» که مرحوم سید در اینجا می­گوید مربوط به حال وحشت و تخیل است و بعضیها که جنّ زده می­شوند، یعنی وحشتها و تخیلها روی آنها تأثیر می­گذارد و همینطور که می­بیند مرده از قبر بیرون آمد، جنّ را هم می­بیند و می­گوید من جنّ دیدم که سُم داشت.

یک وقتی خانمی بود که تنها در خانه زندگی می­کرد و معلوم بود که تخیلها و توهمها او را به عالمی می­برد. این خانم پیش من آمده بود و می­گفت اجنّه­ها هر شب به من نزدیکی می­کنند، حال من جُنُب می­شوم یا نه؟ گفتم اصل قضیه دروغ است. همینطور که فکرهای مقدس به انسان طی الأرض می­دهد، فکرهای مقدس به انسان تشرف می­دهد؛ فکرهای نامقدس هم به انسان تخیلها و وسوسه­هایی می­دهد و بهترین راهش همین است که دست از این تخیلها و وسوسه­ها بردارد و اگر بدانیم که اجنه هست، اما کاری با ما ندارند. و اینکه قضیه حضرت سلیمان چه بوده و آیا پروردگار عالم اجنه را، یعنی افراد نامرئی برای لشکر حضرت سلیمان خلق کرده بود، و یا نه! این قضیه مجمل است و مفسرین هم نتوانستند خوب معنا کنند که قضیه لشکر حضرت سلیمان چه بوده است. همینطور که تخت بلقیس را از یمن به شام آورد، پروردگار عالم یک لشکر اینگونه به حضرت سلیمان داده بود و اینکه اسمش جنّ است، یعنی نامرئی بود. اما نمی­دانیم که حقیقت جن و انسی که در قرآن است، چیست؛ و اما می­دانیم که عالمی برای خودشان دارند و هیچ ربطی به عالم ما ندارند.

بله، برمی­گردد به علمی که گناهش خیلی بزرگ است و آن علم سحر و جادوست. این علم سحر و جادو مفصل است و افرادی که سر و کار با خدا ندارند، این علم سحر و جادو را با مشقت و ریاضتی پیدا می­کنند و با سحرشان می­توانند کارهایی بکنند. حال یا کار بد می­کنند یعنی بین و زن و شوهر را بر هم می­زنند و یا کار خوب یعنی بین زن و شوهر که نزاع پیدا شده، محبوبیت پیدا کنند. این بغض و حبّ در اثر سحر و جادو می­شود، اما همینطور که اگر یادتان باشد، مرحوم شیخ انصاری در مکاسب خیلی مفصل دربارۀ حرمت سحر صحبت فرمودند که کار حرامی است و به تجربه هم اثبات شده افرادی که سحر و جادو می­کنند، خودشان عاقبت بخیر نمی­شوند، برای اینکه گناهکارند. روی اولادشان هم تأثیر می­گذارد و اولادشان هم عاقبت بخیر نمی­شوند. لذا علم سحر و جادو می­تواند محبت یا بغض ایجاد کند و طلسم لسوان این تأثیر را دارد.

آمد خدمت پیغمبر اکرم و گفت یا رسول الله! شوهرم با من بد بود و من سحر کردم که شوهرم با من خوب شود و پیغمبر اکرم فرمودند زمین و آسمان را بر هم ریختی. یعنی معنویت را تاریک کردی. یعنی گناه بزرگی به جا آوردی.

مرحوم شیخ انصاری روایت را نقل می­کند که بعد این زن رفت و منعزل شد برای توبۀ سحر و جادویش. اما به پیغمبر اکرم خبر مُنعزل شدن او را دادند و پیغمبر فرمودند این جهنمی است. یعنی راه را گم کرده است و به جای اینکه شوهرداری کند و شوهر را راضی کند، ترک شوهر کرده و شوهر را اذیت کرده است و گناه اینها خیلی بزرگ است. اینکه ایجاد سحر کند برای اینکه شوهر او را دوست داشته باشد و یا ایجاد بغض کند برای زنش، سحر و جادوست و گناهش خیلی بزرگ است.

باطل السحر و امثال اینها هم ولو اینکه در بعضی از روایات هم آمده، نمی­دانم و آنچه می­دانم اینست که با توبه و عبادت و رابطه با خدا و رابطه با حضرت زهرا و اهمیت به واجبات و مخصوصا نماز و اجتناب از گناه و مخصوصاً حق الناس، می­توان هر سحر و جادویی را باطل کرد.

این خلاصۀ بحث امروز است و اگر کسی حرفی دارد، ان شاء الله به من بگوید.

صلّی الله علي محمّد وَ آل محمّد